ЧIыопсым икъэухъумэн тегъэпсыхьэгъэ зэдэлэжьэныгъ

Мэз чэтыубзэу АчIыпсэ Адыгеим хэхьэрэ Кавказ биосфернэ заповедникым щыпсэунэу непэ хатIупщыхьагъ.

Лъэпкъ проектэу «Экологием» къыдыхэлъытэгъэ псэушъхьэ лъэпкъ 11-мэ ащыщыр Кавказ биосфернэ заповедникым зэрэхатIупщыхьагъэм фэгъэхьыгъэ Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат, Кавказ заповедникым ипащэу, Шъачэ илъэпкъ парк ипащэ ипшъэ- рылъхэр зыгъэцакIэу Сергей Шевелевыр, акционер обществэу «Гъэхъунэ плъыжьым» игенеральнэ пащэу Яна Перепечаевар.

Мэз чэтыур Кавказ биосфернэ заповедникым хатIупщыхьажьыным ыпэкIэ Урысыем чIыопсым икъэухъумэнкIэ и Министерствэ, Росприроднадзорым, Шъачэ илъэпкъ парк и Гупчэу Кавказым щыпсэущтыгъэ мэз чэтыухэр зыпкъ игъэуцожьыгъэным фэгъэзагъэм, къэралыгъо учреждениехэм, шIэныгъэ, общественнэ организациехэм илъэсыбэрэ Iоф ашIэн фаеу хъугъэ.

«ХьакIэ-къокIэ ныбжьыкIэр чIыопсым хатIупщыхьаным, мэз чэтыоу къэхъухэрэр алъэ теуцонхэм апае Кавказым щыпсэущтыгъэ мэз чэтыухэр зыпкъ изыгъэуцожьырэ Гупчэми, шIэныгъэлэжьхэми бэ апшъэ ифагъэр. Ар зыщыпсэущт чIыпIэм есэнымкIэ ахэм Iофышхо зэшIуахы. Мэз чэтыур Кавказым щыпсэунымкIэ Гупчэми IэпыIэгъу тыфэхъун, хьакIэ-къуакIэм псэушъхьэу къыушэкIущтхэмкIи тыдеIэн фае. Непэ тызэгъусэу джащ фэдэ пшъэрылъхэр зэшIотэхых», — къыIуагъ Урысыем чIыопсым икъэухъумэнкIэ и Министерствэ ипащэу Александр Козловым.

Мэз чэтыоу АчIыпсэ Кавказ заповедникымрэ чIыопс паркэу «ТхьачIышху» зыфиIоу Адыгэ Республикэм къыхиубытэрэмрэ азыфагу дэлъ чIыпIэм хатIупщыхьагъ. Ар къызкIыхахыгъэр зэрэмылъагэр, мэз чэтыур зэшэкIон ылъэкIыщт псэушъхьэ цIыкIухэр нахьыбэу зэрэхэсхэр, кIымафэм нахь макIэу ос къызэрэщесырэр ары. Мэз чэтыум ышэу Чилмас Темыр Осетием – Аланием щыпсэунэу агъэхьазыры. Комиссием зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, хьакIэ-къуакIэм изытет дэгъу. ЦIыфхэмрэ унэгъо псэушъхьэхэмрэ ащиухьаным ар фагъэсагъ.

«ЯплIэнэрэу мэз чэтыур зыщыпсэущт чIыопсым хатIупщыхьагъ. Кавказ заповедникыр къызкIыхэтхыгъэр тапэкIэ ащ фэдэ чэтыухэр мыщ зэрэщыпсэущтыгъэхэр ары. НепэкIэ анахь шъхьаIэр — мыщ зэрэщырэхьатыр, ар къызэраухъумэщтыр, зэшэкIон ылъэкIыщт псэушъхьэхэр зэрэхэсхэр ары», — къыIуагъ Кавказ заповедникым ипащэу, Шъачэ илъэпкъ парк ипащэ ипшъэрылъхэр зыгъэцакIэу Сергей Шевелевым.

Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, тыкъэзыуцухьэрэ дунаим икъэухъумэнкIэ ыкIи зекIоным зегъэушъомбгъугъэнымкIэ тиреспубликэ Кавказ заповедникым бэшIагъэ зэдэлэжьэныгъэ зыдыриIэр.

«Псэушъхьэхэм, къэкIырэ лъэпкъ зэфэшъхьафхэм якъэухъумэн тегъэпсыхьэгъэ проектыбэ зэдэтэгъэцакIэ. Мэз чэтыухэм япчъагъэ зыпкъ игъэуцожьыгъэнымкIэ шIэныгъэлэжьхэми, заповедникым иIофышIэхэми, хэбзэ къулыкъухэм ялIыкIохэми Iофэу ашIэрэм мэхьанэшхо есэты. ЗекIоным зегъэушъомбгъугъэным тегъэпсыхьэгъэ проектхэми джащ фэдэу тапэкIи тадэлэжьэщт. Гъозэрыплъэ икордон экологэ-зекIо комплекс щагъэпсы. Мэз чэтыухэм ялъагъо мыщ щагъэпсыгъах, музеир щагъэцэкIэжьыгъ. ТичIыопс-рекреационнэ амалхэр акъылыгъэ хэлъэу дгъэфедэнхэм фэшI заповедникми, ащ ипащэу Сергей Шевелевми зэдэлэжьэныгъэу адытиIэм зедгъэушъомбгъущт», — къыIуагъ АР-м и ЛIышъхьэ.

Я 20-рэ лIэшIэгъум ыгузэгухэм анэс мэз чэтыухэр бэу Кавказым имэзхэм ахэсыгъэх. Ау ахэм хэбзэнчъэу зэряшакIощтыгъэхэм къыхэкIэу япчъагъэ лъэшэу къеIыхыгъагъ. Ахэм япчъагъэ зыпкъ игъэуцожьыгъэным тегъэпсыхьагъэу Урысыем чIыопсым икъэухъумэнкIэ и Министерствэ программэ шъхьаф ыштагъ, Шъачэ илъэпкъ парк мэз чэтыухэр Кавказым зыпкъ щизыгъэуцожьыщтхэ Гупчэр щызэхащагъ. Программэр зытегъэпсыхьагъэр Урысыем и Къыблэ мэз чэтыу 50-м къыщымыкIэу щыпсэуныр ары.

Гупчэм испециалистхэм яшIуагъэкIэ зэсэгъэгъэ чIыпIэм щымыпсэущтыгъэ мэз чэтыум дунаимкIэ апэрэу щырхэр къыфэхъугъэх. 2016-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу мэз чэтыу 13 мэзхэм ахатIупщыхьагъ.

2022-рэ илъэсым Урысыем чIыопсым икъэухъумэнкIэ и Министерствэ ипащэу Александр Козловым бэдзэогъум и 15-р мэз чэтыум и Мафэу гъэнэфэгъэнэу игъо ылъэгъугъагъ. А мафэр ащ къыхихыныр къызхэкIыгъэр 2016-рэ илъэсым бэдзэогъум и 15-м мэз чэтыухэм япчъагъэ зыпкъ изыгъэуцожьырэ Гупчэм щаIыгъыгъэ хьакIэ-къуакIэхэр апэрэу чIыопсым щыпсэунхэу зэрэхатIупщыхьажьыгъагъэхэр ары. Ахэм ащыщэу 3-р Кавказым икъушъхьэхэм ахэсых.